Δυστυχώς στις μέρες μας η υπογονιμότητα είναι αρκετά συνηθισμένη. Το ποσοστό ανά ηλικία ποικίλει και τουλάχιστον το 25% των γυναικών αναμένεται να βιώσουν κάποια διαταραχή στην γονιμότητά τους κατά την διάρκεια της ζωής τους.
Δυστυχώς στις μέρες μας η υπογονιμότητα είναι αρκετά συνηθισμένη. Το ποσοστό ανά ηλικία ποικίλει και τουλάχιστον το 25% των γυναικών αναμένεται να βιώσουν κάποια διαταραχή στην γονιμότητά τους κατά την διάρκεια της ζωής τους.
Η αξιολόγηση γίνεται από έναν ιατρό, συνήθως γυναικολόγο ή και ενδοκρινολόγο ή ανδρολόγο ανάλογα με το περιστατικό, με εξειδίκευση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή και υπογονιμότητα. Αρχικά θα σας ζητηθεί να κάνετε κάποιες εξετάσεις, στους 6 ή 12 μήνες μετά την έναρξη των προσπαθειών για τεκνοποίηση, ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας και το ιατρικό ιστορικό του ζευγαριού, που μετά θα αξιολογηθούν κατάλληλα. Στο πρώτο ραντεβού θα συζητήσετε το ιατρικό σας ιστορικό με λεπτομέρεια, και θα πρέπει να έχετε μαζί σας τυχόν εξετάσεις που έχετε κάνει ήδη. Αφού συμπληρώσετε ειδικό ερωτηματολόγιο για τον τρόπο ζωής σας, το οικογενειακό σας ιστορικό κά, τότε θα φτιάξετε ένα εξατομικευμένο πλάνο εξετάσεων και θεραπείας μαζί με τον γιατρό σας.
Η γυναίκα συνήθως υποβάλλεται σε διακολπικό υπερηχογράφημα, ορμονικές εξετάσεις και αξιολόγηση των σαλπίγγων. Το υπερηχογράφημα επιτρέπει στον γιατρό να εκτιμήσει το σχήμα της μήτρας και τις ωοθήκες. Κατά την διάρκεια αυτής της εξέτασης μπορεί να προσδιοριστούν τυχόν ανωμαλίες που προκαλούν υπογονιμότητα. Για παράδειγμα ινομυώματα, πολύποδες κτλ. Επίσης, μπορεί να προσδιοριστεί ο αριθμός των ωοθυλακίων που εμφανίζονται στις ωοθήκες, και να εκτιμηθεί εάν αυτός είναι επαρκής. Οι σάλπιγγες θα εξεταστούν με υστεροσαλπιγγογραφία για τη διαβατότητα και λειτουργία τους. Πρόκειται για μία εξέταση που γίνεται με ένα μικρό καθετήρα που εισάγεται στον κόλπο και απελευθερώνει μια ουσία ώστε να μπορέσει ο ειδικός ακτινολόγος να εκτιμήσει αν οι σάλπιγγες λειτουργούν σωστά.
Ο άνδρας θα πρέπει να υποβληθεί σε ανάλυση σπέρματος προκειμένου να εκτιμηθεί η συγκέντρωση, η μορφολογία και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.
Είναι μια ορμόνη που παράγεται από τα κοκκώδη κύτταρα που περιβάλλουν το ωάριο. Η ορμόνη αυτή αποτελεί ένα σημαντικό δείκτη της δυναμικής των ωοθηκών, και της γονιμότητας μιας γυναίκας. Το πλεονέκτημα είναι ότι αυτή η ορμόνη AMH μπορεί να μετρηθεί σε οποιαδήποτε μέρα του κύκλου, όμως πρέπει να πραγματοποιείται μονάχα σε εξειδικευμένα εργαστήρια επειδή ως εξέταση είναι πολύ ευαίσθητη και μπορεί να γίνουν λάθη. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Το ουρεάπλασμα και το μυκόπλασμα είναι βακτήρια που μπορούν να βρεθούν στα αναπαραγωγικά όργανα της γυναίκας αλλά και του άνδρα. Έχουν συνδεθεί με υπογονιμότητα και αποβολές, παρ’ όλα αυτά δεν μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα εάν πραγματικά παίζουν τόσο σπουδαίο ρόλο, καθώς τα συναντάμε και σε απόλυτα γόνιμους ανθρώπους. Απαιτείται σίγουρα έλεγχος όμως η θεραπευτική προσέγγιση πρέπει να είναι εξατομικευμένη. Η εξέταση γίνεται με καλλιέργεια του κολπικού υγρού και αν βγει θετικό το αποτέλεσμα τότε στο ζευγάρι θα πρέπει να χορηγηθεί η κατάλληλη αντιβίωση.
Οι αιτίες για την υπογονιμότητα μπορούν να προσδιοριστούν με διάφορες εξετάσεις που κάνει το ζευγάρι. Όμως υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό στο οποίο δε βρίσκουμε κάποια αιτία και η υπογονιμότητα είναι ανεξήγητη. Περίπου το 10%-20% των ασθενών βρίσκονται σε αυτήν την κατηγορία.
Εάν μια γυναίκα έχει φυσιολογική έμμηνο ρύση και κάνει ωορρηξία κανονικά κάθε μήνα τότε ίσως ο λόγος που δεν μπορεί να συλλάβει είναι ότι οι σάλπιγγες δε λειτουργούν κανονικά ή υπάρχει κάποιο πρόβλημα με το σπέρμα. Στις περιπτώσεις που δεν υπήρξε ποτέ εγκυμοσύνη ενώ φαίνεται να μην υπάρχουν προβλήματα, το ερώτημα είναι αν μπορεί να πραγματοποιηθεί η γονιμοποίηση. Σε αυτή την περίπτωση το ερώτημα μπορεί να απαντηθεί σε ασθενείς που επιλέγουν εξωσωματική γονιμοποίηση και που η γονιμοποίηση πραγματοποιείται στο εργαστήριο.
Πολλά ζευγάρια που έχουν ανεξήγητη υπογονιμότητα, της περισσότερες φορές καταφεύγουν κατευθείαν σε θεραπείες εξωσωματικής γονιμοποίησης καθώς δεν θέλουν να χάνουν χρόνο κάνοντας μόνο εξετάσεις. Όμως, στα προγράμματα εξωσωματικής γονιμοποίησης, το ζευγάρι αναγκαστικά θα πρέπει να υποβληθεί στις απαραίτητες εξετάσεις προκειμένου να έχουμε εξατομίκευση της θεραπείας, και όχι να εφαρμόζουμε τυχαία την όποια μέθοδο υποβοήθησης.
Σε ένα φυσιολογικό έμμηνο κύκλο, ένα μόνο ωοθυλάκιο φτάνει στο απαραίτητο επίπεδο ωρίμανσης και απελευθερώνει ένα ώριμο ωάριο κατά την ωορρηξία. Μόλις συμβεί η ωορρηξία, η περίοδος αναμένεται να έρθει μετά από 12-14 ημέρες, εκτός αν υπάρχει εγκυμοσύνη. Οι περισσότερες γυναίκες έχουν κύκλο κάθε 28 ημέρες.
Αν μια γυναίκα δεν έχει φυσιολογικό κύκλο, τότε είναι αναμενόμενο να μην έχει κάνει σωστά ωοθυλακιορρηξία. Τα προβλήματα ωοθυλακιορρηξίας συνήθως χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες: α) προβλήματα με τις ωοθήκες και β) προβλήματα με τα ορμονικά “σήματα” από τον εγκέφαλο στην ωοθήκη.
Αν μια γυναίκα έχει φυσιολογικό αριθμό ωοθυλακίων αλλά πάλι δεν έχει φυσιολογικό κύκλο τότε το πρόβλημα πρέπει να βρίσκεται αλλού. Οι περισσότερες γυναίκες με αυτό το πρόβλημα πάσχουν από το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών.
Οι εξωμήτριες κυήσεις στον γενικό πληθυσμό είναι 1%. Οι γυναίκες που έχουν βιώσει ήδη μια τέτοια κύηση έχουν 10% έως 15% πιθανόνητες να έχουν πάλιμια εξωμήτρια κύηση. Σε γενικές γραμμές όλες οι γυναίκες έχουν κίνδυνο να βιώσουν στην ζωή τους μια τέτοια κύηση. Το ποσοστό εξωμήτριων κυήσεων μετά από μια θεραπεία εξωσωματικής είναι 1% με 2%, σαφώς πολύ χαμηλότερο ποσοστό από μια φυσική σύλληψη. Περισσότερες εξωμήτριες κυήσεις μπορούν να αντιμετωπίζονται ιατρικά και μερικές φορές αποφεύγεται η χειρουργική επέμβαση. Η θεραπεία συνήθως είναι χαμηλές δόσεις μεθοτρεξάτης, αυτή η θεραπεία είναι 80% αποτελεσματική.
Εάν υπάρχει κάποια υποψία υπογονιμότητας ο σύντροφος σας και εσείς θα πρέπει να κάνετε κάποιες εξετάσεις για να βρεθεί η αιτία. Ο σύντροφος σας αρχικά θα πρέπει να κάνει μια εξέταση για το σπέρμα, που ονομάζεται σπερματοδιάγγραμα. Ανάλογα με τα αποτελέσματα του σπερμοδιαγράμματος ο γιατρός θα σας συστήσει να κάνετε κάποιες αλλαγές στον καθημερινό τρόπο ζωής σας, που θα μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα του σπέρματος. Κάποιες αλλαγές θα πρέπει να γίνουν στο κάπνισμα, στην κατανάλωση αλκοόλ και στην διατροφή. Μερικές έρευνες έχουν δείξει ότι η αποφυγή υψηλής θερμοκρασίας μπορεί να βελτιώσει το σπέρμα. Αυτό σημαίνει ότι ο σύντροφος σας θα πρέπει να αποφεύγει να φοράει στενά παντελόνια και εσώρουχα.
Μια γνωστή αιτία είναι η αζωοσπερμία, η οποία χωρίζεται σε 2 κατηγορίες την αποφρακτική και την μη αποφρακτική. Η αποφρακτική αζωοσπερμία εμφανίζεται όταν ο σωλήνας που ενώνει τον όρχι με την ουρήθρα είναι μπλοκαρισμένος. Αυτή η απόφραξη μπορεί να είναι αποτέλεσμα από μια προηγούμενη χειρουργική επέμβαση ή μια βουβωνοκήλη. Η μη αποφρακτική περίπτωση έχει ως αποτέλεσμα δυσλειτουργική παραγωγή σπέρματος. Η αποτυχία παραγωγής σπέρματος από έναν υγιή όρχι μπορεί να είναι αποτέλεσμα της υπόφυσης. Ο σύντροφος σας θα πρέπει να κάνει κάποιες αρχικές εξετάσεις για να μετρηφούν τα επίπεδα των ορμονών.
Η απόφαση αυτή είναι ένα σύνθετο θέμα καθώς υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες για να μπορέσετε να αποφασίσετε. Για τα περισσότερα ζευγάρια που υποβάλλονται σε σπερματέγχυση, οι καλύτερες πιθανότητες κύησης εμφανίζονται στους πρώτους 4 κύκλους θεραπείας. Μετά από αυτούς τους κύκλους οι πιθανότητες μειώνονται.
Στους περισσότερους ασθενείς μας προτείνουμε να κάνουν 1 έως 2 θεραπείες σπερματέγχυσης. Αν αυτές οι προσπάθειες δεν έχουν επιτυχία, τότε προτείνουμε στο ζευγάρι να προχωρήσει στο επόμενο βήμα. Δηλαδή να προχωρήσει σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης. Στους ασθενείς που έχουν επιλέξει σπερματέγχυση, σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις θα χρειαστεί να γίνει εξωσωματική θεραπεία. Αυτό μπορεί να συμβεί αν υπάρχει το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, σοβαρή ενδομητρίωση, συμφύσεις στην πυελική χώρα ή σοβαρή ανδρική υπογονιμότητα.
Η ηλικία ποικίλλει ως παράγοντας από γιατρό σε γιατρό. Σε γενικές γραμμές η γονιμότητα σε γυναίκες άνω των 40 χρόνων μειώνεται και έχουν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες για να έχουν μια κύηση.
Η ηλικία ίσως είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την έκβαση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Οι πιθανότητες επίσης μπορούν να μετρηθούν με εξετάσεις ορμονών για να μπορέσουν να αναλυθούν τα επίπεδα τους. Το ζευγάρι πριν ξεκινήσει την θεραπεία της εξωσωματικής γονιμοποίησης θα υποβληθεί σε κάποιες αιματολογικές και ορμονικές εξετάσεις. Στην συνέχεια ανάλογα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων και αφού τα συζητήσετε με τον γιατρό σας, η ομάδα μας θα δημιουργήσει ένα πλάνο θεραπείας φτιαγμένο ειδικά για τις δικές σας ανάγκες και θέλω.
Η θεραπεία και η επιβίωση στους ασθενείς με καρκίνο είναι το επίκεντρο ανησυχίας. Όμως οι επιζώντες ζουν πολύ περισσότερο και μετά την θεραπεία θα πρέπει να μπορούν να έχουν την επιλογή να δημιουργήσουν οικογένεια. Υπάρχουν διάφορες επιλογές θεραπείας διαθέσιμες για την/τον ασθενή που πρόσφατα διαγνώστηκε με καρκίνο. Εφόσον υπάρχει σύντροφος η μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί είναι η κρυοσυντήρηση εμβρύων. Όταν ο/η ασθενής αποφασίσει ότι θέλει να γίνει εμβρυομεταφορά, τότε το γονιμοποιημένο έμβρυο μεταφέρεται στην μήτρα για εμφύτευση.
Αν δεν υπάρχει σύντροφος, τότε η γυναίκα μπορεί να επιλέξει την κατάψυξη ωαρίων. Η διαδικασία αυτή είναι πολύ εύκολη και είναι η καλύτερη επιλογή για γυναίκες με καρκίνο. Για τον άνδρα ασθενή η επιλογή είναι κρυοσυντήρηση σπέρματος, η οποία είναι η ίδια διαδικασία με την κρυοσυντήρηση των ωαρίων.
Η κρυοσυντήρηση ωαρίων, εμβρύων και σπέρματος είναι οι καλύτερες επιλογές καθώς δεν χρειάζεται καμία χειρουργική επέμβαση.
Στους περισσότερους ανθρώπους το στρες είναι καθημερινό κομμάτι της ζωής τους. Η υπογονιμότητα από μόνη της μπορεί να προκαλεί πολύ στρες στο ζευγάρι, είτε βρίσκονται στην διαδικασία κάποιας θεραπείας, είτε έχουν ανεξήγητη υπογονιμότητα. Η υπερβολική σωματική καταπόνηση μπορεί επίσης να προκαλέσει υπογονιμότητα. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι για να μειώσετε το στρες. Για παράδειγμα θα μπορούσατε να μειώσετε τις ώρες δουλειάς, να κάνετε διαλογισμό, γιόγκα, βελονισμό, να αρχίσετε ένα καινούριο χόμπι και γενικά είναι σημαντικό να βρείτε χρόνο για τον εαυτό σας. Επίσης προσπαθήστε να αφιερώνετε περισσότερο χρόνο στον σύντροφό σας και να κάνετε πράγματα μαζί. Αν αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να μειώσετε το στρες μιλήστε με έναν ειδικό για να μπορέσετε να προσδιορίσετε την αιτία.
Η ήπια ως μέτρια άσκηση είναι ευεργετική για ασθενείς με υπογονιμότητα. Η άσκηση μπορεί να μειώσει το στρες και να βελτιώσει την καθημερινότητα σας. Οι γυναίκες που ασκούνται πριν και κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουν πιο εύκολο τοκετό από τις γυναίκες που κάνουν καθιστική ζωή. Καλό θα ήταν να ασκείστε 30-45 λεπτά 4-5 φορές την εβδομάδα. Μην ξεχνάτε ότι η άσκηση κάνει καλό για την μελλοντική σας υγεία και είναι αγχωλυτική. Πολλές γυναίκες που είχαν προβλήματα υπογονιμότητας, δεν είχαν πολύ στρες επειδή έκαναν κάποιο είδος άσκησης σχεδόν καθημερινά.
Το κάπνισμα μειώνει σημαντικά την γονιμότητα στις γυναίκες και στους άνδρες. Επίσης οι γυναίκες που καπνίζουν έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να βιώσουν πρόωρη εμμηνόπαυση. Το κάπνισμα επηρεάζει άμεσα την ποιότητα των ωαρίων. Επίσης επηρεάζει άμεσα την ποιότητα στο σπέρμα μειώνοντας των αριθμό των σπερματοζωαρίων και την κινητικότητα τους.
Μπορείτε να καταναλώνετε περιορισμένες ποσότητες καφεΐνης και αλκοόλ. Μπορείτε να πίνετε 1-2 φλιτζάνια καφέ την ημέρα ή να καταναλώνετε παρόμοιες ποσότητες σε φαγητό ή άλλα καφεϊνούχα ποτά. Μπορείτε να πίνετε ένα ποτήρι κρασί καθημερινά, καθώς νέες μελέτες έδειξαν ότι η περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ δεν μειώνει την υπογονιμότητα. Βέβαια θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας, καθώς η κάθε περίπτωση είναι μοναδική και διαφορετική.
Τα ποσοστά αποβολής σε όλες της ηλικίες είναι 10%-15%. Το ποσοστό που σχετίζεται με την ηλικία άνω των 40 ετών φτάνει το 50%. Πολλές εγκυμοσύνες χάνονται σε πρόωρο στάδιο, αυτή η περίπτωση ονομάζεται βιοχημική εγκυμοσύνη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν ο καρδιακός ρυθμός του εμβρύου γίνεται αισθητός, το ποσοστό των αποβολών πέφτει σε λιγότερο από 5%.
Πολλοί ασθενείς μπορεί να υποστούν επαναλαμβανόμενες αποβολές χωρίς κάποιον προδιαθεσικό παράγοντα. Οι ασθενείς που είχαν 2-3 αποβολές μπορούν να κάνουν περισσότερες εξετάσεις για να αποκλειστούν τυχόν παράγοντες κινδύνου. Οι αιτίες συνήθως που προκαλούν επαναλαμβανόμενες αποβολές είναι γενετικές, ορμονικές, ανατομικές, κάποιο είδος λοίμωξης, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή θρομβοφιλία. Περίπου το 40%-50% των ασθενών με συνεχόμενες αποβολές θα μπορέσουν να προσδιορίσουν το πρόβλημα. Σε αυτές της περιπτώσεις η θεραπεία θα εξαρτηθεί από το πρόβλημα που έχει εντοπιστεί. Σε ασθενείς χωρίς φανερή αιτία οι θεραπείες περιλαμβάνουν εξωσωματική γονιμοποίηση.
Η πιο συνηθισμένη αιτία για την απώλεια μιας εγκυμοσύνης είναι η γενετική ανωμαλία. Η πιο κοινή κατηγορία είναι η αυτοσωματική τρισωμία. Σε αυτές τις εγκυμοσύνες ένα επιπλέον χρωμόσωμα είναι παρόν στο έμβρυο. Πολλά μωρά έχουν γεννηθεί με ένα παραπάνω χρωμόσωμα, αυτά τα μωρά συνήθως γεννιούνται με σύνδρομο Down ή με κάποιο άλλο πρόβλημα. Συνήθως τα έμβρυα με επιπλέον χρωμοσώματα αποβάλλονται από τον οργαν
ισμό στα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης. Τα ζευγάρια που έχουν υποστεί 2-3 αποβολές θα πρέπει να κάνουν μια αιματολογική εξέταση για ανάλυση του καρυοτύπου. Ορισμένες χρωμοσωμικές αναδιατάξεις στους γονείς μπορεί να προδιαθέτει εγκυμοσύνες με ανωμαλία χρωμοσωμάτων στα έμβρυα.
Τα ορμονικά προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν απώλεια της εγκυμοσύνης είναι αρκετά. Για παράδειγμα η νόσος του θυροειδούς, σακχαρώδη διαβήτη, σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών και ωχρινική φάση.
Οι ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας και τα ινομυώματα μπορούν να προκαλέσουν απώλεια της εγκυμοσύνης. Αν υπάρχει υπογονιμότητα η εξέταση της μήτρας θα είναι μια από τις πρώτες εξετάσεις που θα υποβληθεί μια γυναίκα. Η εξέταση γίνεται με υπέρηχο της μήτρας, έτσι ο γιατρός μπορεί να δει το εσωτερικό της και να προσδιορίσει αν υπάρχει κάποια ανωμαλία. Στην περίπτωση που υπάρχει ινομύωμα ή κάποια άλλη ανατομική ανωμαλία στην μήτρα, τότε ο γιατρό σας θα συζητήσει μαζί σας της επιλογές θεραπείας που έχετε.
Σε γενικές γραμμές τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα μπορούν να προκαλέσουν λοιμώξεις και στην συνέχεια, αν δεν θεραπευτούν, να προκαλέσουν προβλήματα υπογονιμότητας όπως επίσης μπορούν να προκαλέσουν απώλεια της εγκυμοσύνης . Τις περισσότερες φορές τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα δεν έχουν κανένα σύμπτωμα. Υπάρχουν ειδικές κολπικές εξετάσεις που μπορούν να γίνουν, ώστε να προσδιοριστεί αν υπάρχει κάποιο νόσημα. Οι βακτηριακές και ιογενείς μολύνσεις μπορούν να προκαλέσουν αποβολές. Η παρουσία ουρεοπλάσματος και μυκοπλάσματος εντός του τραχήλου της μήτρας είναι μεγάλοι παράγοντες κινδύνου και προκαλούν απώλεια της εγκυμοσύνης.