Υπάρχει σχέση ανάμεσα στο άγχος και την ανδρική υπογονιμότητα;
Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε πως το άγχος συνδέεται με αρκετά προβλήματα υγείας, όπως καρδιακές παθήσεις, αναπνευστικά προβλήματα, παχυσαρκία και κατάθλιψη. Σύμφωνα όμως με πρόσφατη μελέτη το άγχος μπορεί να επηρεάσει σημαντικά και τη ποιότητα του σπέρματος, και ως εκ τούτου την ανδρική γονιμότητα.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, περίπου στο 40% των υπογόνιμων ζευγαριών, τα αίτια της υπογονιμότητας οφείλονται σε προβλήματα που αφορούν το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα.
Τα κύρια αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας είναι ανωμαλίες του σπέρματος, όπως μειωμένος αριθμός σπερματοζωαρίων, παθολογική μορφολογία και διαταραχή της κινητικότητας. Παθολογικές καταστάσεις- όπως η κρυψορχία, η κιρσοκήλη ή προβλήματα εκσπερμάτισης – καθώς και άλλα προβλήματα υγείας, όπως ο διαβήτης και θυροειδοπάθεια μπορεί και αυτά να οδηγήσουν σε ανωμαλίες των σπερματοζωαρίων. Τέλος είναι γνωστό πως το σπέρμα επηρεάζεται, σε άλλους περισσότερο σε άλλους λιγότερο, και από τον ανθυγεινό τρόπο ζωής, το κάπνισμα και το αλκοόλ.
Σε πρόσφατη λοιπόν μελέτη που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Fertility and Sterility, οι επιστήμονες προσπάθησαν να προσδιορίσουν κατά πόσον το στρες μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή των σπερματοζωαρίων καθώς και την ποιότητα του σπέρματος. Η μελέτη, διήρκησε περίπου 4 χρόνια και συμμετείχαν 193 άνδρες ηλικίας 38 έως 49 ετών.
Για να δούμε λοιπόν τι έδειξε αυτή η μελέτη. Οι άνδρες που βίωσαν δύο ή και περισσότερα στρεσογόνα γεγονότα τη χρονιά που προηγήθηκε, είχαν χαμηλότερη ποιότητα σπέρματος από τους άνδρες οι οποίοι δεν αντιμετώπισαν παρόμοια στρεσογόνα γεγονότα. Πιο συγκεκριμένα, είχαν χαμηλότερη κινητικότητα καθώς και μεγαλύτερη παθολογία όσον αφορά τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Και είναι πολύ σημαντικό το γεγονός, ότι αυτό το συμπέρασμα βγήκε, αφού είχαν αποκλεισθεί άλλοι λόγοι σημαντικοί για τη ανδρική γονιμότητα, όπως η ηλικία και προβλήματα υγείας περιοριστικά για την αναπαραγωγή.
Να εμβαθύνουμε όμως και λίγο περισσότερο. Στη πλειοψηφία των περιπτώσεων, φάνηκε πως το καθημερινό εργασιακό στρες, δεν επηρεάζει άμεσα την ποιότητα του σπέρματος στους άνδρες. Όμως οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι εκείνοι που αντιμετώπιζαν καθημερινά δυσκολίες κι αντιξοότητες στη δουλειά είχαν χαμηλότερα επίπεδα της ορμόνης τεστοστερόνης, γεγονός που θα μπορούσε να επηρεάσει την αναπαραγωγική τους υγεία. Επιπλέον, οι ειδικοί κατέληξαν στο συμπεράσμα πως, ανεξάρτητα από τα επίπεδα του άγχους που βιώνουν, οι άνδρες που ήταν άνεργοι είχαν χειρότερη ποιότητα σπέρματος από αυτούς που είχαν εργασία.
Πως όμως το στρες επηρεάζει την ανδρική γονιμότητα ;
Αν και οι ερευνητές δεν είναι σε θέση να προσδιορίσουν τους ακριβείς μηχανισμούς με τους οποίους το στρες επηρεάζει την ποιότητα του σπέρματος, παρολαυτά υπάρχει μια υπόθεση. Πιστεύουν πως το άγχος θα μπορούσε να ενεργοποιήσει την απελευθέρωση γλυκοκορτικοειδών, δηλαδή στεροειδείς ορμόνες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπών αλλά και των πρωτεϊνών . Κάτι τέτοιο πιστεύεται ότι θα μπορούσε να μειώσει τα επίπεδα τεστοστερόνης καθώς και την παραγωγή σπέρματος.
Επιπλέον, το επίμονο στρες θα μπορούσε να προκαλέσει και οξειδωτικό στρες – στρες δηλαδή που δημιουργείται στον οργανισμό λόγω της μη εξουδετέρωσης των βλαβερών ελεύθερων ριζών – το οποίο έχει συνδεθεί με κακή ποιότητα του σπέρματος και υπογονιμότητα.
Προσωπικά συμπεράσματα
Η εμπειρία μου και η ενασχόληση μου με την ανδρική υπογονιμότητα τη τελευταία δεκαετία με έχει οδηγήσει στα παρακάτω συμπεράσματα:
- Το σπέρμα πραγματικά μπορεί να επηρεαστεί από παράγοντες όπως το στρες και κακές συνήθειες όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ. Παράλληλα μπορεί να ενισχυθεί από μια σωστή διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικούς παράγοντες και βιταμίνες.
- Θεωρώ πως και η παχυσαρκία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα του σπέρματος.
- Ο κάθε άνδρας επηρεάζεται σε διαφορετικό βαθμό από τους παραπάνω παράγοντες , και πράγματι υπάρχουν και άνδρες με πολύ στρες που και καπνίζουν και πίνουν αλλά παρολαυτά το σπερμοδιάγραμμα τους είναι φαινομενικά φυσιολογικό όμως…..
- Ακόμα και αν το σπέρμα φαίνεται να είναι φυσιολογικό, ένας πιο υγεινός τρόπος ζωής μόνο προς όφελος του ζευγαριού είναι.
- Ένα από τα πρώτα σημάδια στρες φαίνεται να είναι και η αλλαγή στην ερωτική επιθυμία, στύση ή και εκσπερμάτιση οπότε εάν συμβαίνει κάτι τέτοιο θεωρώ πως το ζευγάρι δεν πρέπει να καθυστερεί την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό. Συχνά το ζευγάρι δεν αντιλαμβάνεται πως και η σεξουαλική δυσλειτουργία αποτελεί παράγοντα υπογονιμότητας.
- Επειδή ο ανδρικός παράγοντας υπογονιμότητας θεωρώ πως είναι πολύ πιο εύκολο να διερευνηθεί σε βάθος ώστε να υπάρξει το καλύτερο αποτέλεσμα το συντομότερο δυνατό, πρέπει το ζευγάρι μαζί με το γιατρό του να “οργανώσει” σωστά τα δεδομένα του και να κάνει ένα ξεκάθαρο πλάνο διερεύνησης και θεραπείας. Το σπερμοδιάγραμμα πρέπει να γίνεται με αυστηρές προδιαγραφές και δεν είναι σε καμία περίπτωση κάτι εύκολο που το κάνουν όλοι. Είναι η πλέον σημαντική εξέταση, στην οποία θα στηριχθεί το κάθε βήμα από κει και έπειτα. Οπότε πρέπει να γίνει ακριβώς όπως ορίζει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας.
- Δεν είμαι υπέρ του «όλες οι εξετάσεις για όλους» και σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνει διαχωρισμός του ποιο πρόβλημα μπορεί πράγματι να αποδοθεί στο στρες και ποιο οφείλεται σε παθολογικά αίτια.
- Σοβαρές παθολογικές καταστάσεις στο σπέρμα, όπως σοβαρή όλιγο-άσθενο-τερατοσπερμία δεν μπορούν να αποδοθούν μονάχα στο στρες, οπότε δε μπορεί να αντιμετωπισθούν μονάχα με αλλαγές σε επίπεδο lifestyle. Είναι άλλο πράγμα να δημιουργείς ιδανικότερες συνθήκες για το σπέρμα και άλλο να προσπαθείς ένα σπέρμα απόλυτα παθολογικό να το κάνεις απόλυτα φυσιολογικό.
- Σε κάθε περίπτωση, είναι απαραίτητη η εξατομίκευση της θεραπείας ώστε να μη χάνεται πολύτιμος χρόνος, χρήμα αλλά και να προστατεύεται με κάθε τρόπο η ψυχολογία στο ζευγάρι που προσπαθεί.
Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω το ότι βιολογικό ρολόϊ υπάρχει και στους άνδρες. Αυτό, σε συνδυασμό με το στρες και πιθανές αθεράπευτες χρόνιες φλεγμονές, μπορεί να δημιουργεί σπέρμα μειωμένης ικανότητας για τεκνοποίηση, ενώ φαινομενικά οι παράμετροι στο σπέρμα μπορεί, αν και οριακά, να δείχνουν φυσιολογικοί. Συζητήστε με το γιατρό σας ότι σας προβληματίζει, όποια πιθανόν αλλαγή έχει παρουσιαστεί αλλά μπορεί να μη δίνετε σημασία και ενδεχομένως αποδίδετε στην κούραση και το στρες.
Και όπως λέω σε όλα τα ζευγάρια, μπορεί να είμαστε ένα γυναικολογικό ιατρείο, αλλά για μένα ισοδύναμα έχει σημασία και η υγεία του άνδρα. Για το λόγο αυτό, όπως εκείνοι είναι ζευγάρι, έτσι πρέπει κι εμείς να είμαστε ζευγάρι με τον ουρολόγο – ανδρολόγο που θα πιστοποιήσει την υγεία του ανδρός όσον αφορά το αναπαραγωγικό του σύστημα. Γιατί η γονιμότητα στον άνδρα δεν είναι μονάχα ένα φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα.