Η έγκαιρη διάγνωση της αντρικής υπογονιμότητας είναι απαραίτητη και πρέπει να πραγματοποιείται στα αρχικά στάδια διερεύνησης της υπογονιμότητας του ζεύγους. Πολλά ζευγάρια καθυστερούν αφιερώνοντας πολύ χρόνο για να ελέγξουν μονάχα τη γυναίκεια γονιμότητα. Όμως, το 40% της υπογονιμότητας οφείλεται στην ποιότητα και ποσότητα του σπέρματος. Στα πλαίσια διερεύνησης της ανδρικής υπογονιμότητας πραγματοποιούνται οι παρακάτω εξετάσεις:
Η ανάλυση του σπέρματος γίνεται προκειμένου να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι παρακάτω βασικές παράμετροι: η ποσότητα του σπέρματος, ο αριθμός, η κινητικότητα και η μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Το σπέρμα θα πρέπει επίσης να καλλιεργηθεί για Χλαμύδια, Ureaplasma Urealyticum, Γονόκοκκο καθώς και για άλλα αερόβια / αναερόβια παθογόνα μικρόβια.
Η σωστή κλινική εξέταση είναι πολύ σημαντική στα πλαίσια της πλήρους αξιολόγησης της ανδρικής γονιμότητας. Η κλινική εξέταση πραγματοποιείται από συνεργάτη ουρολόγο. Ο γιατρός εξετάζει το πέος, το όσχεο, τους όρχεις, και τον προστάτη για πιθανά ιατρικά προβλήματα, όπως η κιρσοκήλη (κιρσοί στο όσχεο), ακανόνιστο μεγέθος των όρχεων, ή διογκωμένο / δυσλειτουργικό προστάτη.
Σε ένα σχετικά μικρό αριθμό των περιπτώσεων ανδρικής υπογονιμότητας, η αποτυχία παραγωγής φυσιολογικής ποιότητας του σπέρματος σχετίζεται με μειωμένη έκκριση από την υπόφυση των ορμονών που απαιτούνται για να διεγείρουν την παραγωγή σπέρματος. Η υπόφυση στον άνδρα παράγει δύο σημαντικές ορμόνες-πανομοιότυπες με εκείνες που παράγονται από τις γυναίκες-που ελέγχουν τη λειτουργία των όρχεων. Η πρώτη είναι η θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) και η δεύτερη είναι η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH). Η βασική λειτουργία της ωχρινοτρόπου ορμόνης είναι να δράσει σε μια συγκεκριμένη ομάδα κυττάρων στους όρχεις, τα κύτταρα Leydig, που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή της ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνη. Οποιαδήποτε διαταραχή που μπορεί να προκαλέσει παρατεταμένη μείωση στην παραγωγή της FSH ή/και της LH ως εκ τούτου, είναι ικανή να οδηγήσει σε ανδρική υπογονιμότητα.
Ο έλεγχος για το ποσοστό κατακερματισμού του DNA του σπἐρματος, είναι ένας εξειδικευμένος γενετικός έλεγχος του σπέρματος που αναλύει κλινικά σημαντικές ιδιότητες των χρωμοσωμάτων των σπερματοζωαρίων. Τα αποτελέσματα εκτιμούν τη δυνατότητα που έχουν τα σπερματοζωάρια ενός άνδρα να παράγουν βιώσιμα έμβρυα, έμβρυα δηλαδή που μπορούν να οδηγήσουν σε μία υγιή εγκυμοσύνη.