Γονιμότητα και Μικροβίωμα: Γιατί αλλάζει τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης
Όταν σκεφτόμαστε τη γονιμότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι το πρώτο πράγμα που σκέφτονται είναι ωάρια, σπέρμα, ορμόνες και έμβρυα. Αλλά μία νέα παράμετρος μεταμορφώνει αθόρυβα τον τρόπο με τον οποίο επιδιώκουμε την αναπαραγωγική επιτυχία: το αναπαραγωγικό μικροβίωμα.
Η αναπαραγωγική οδός – μήτρα, κόλπος, ακόμη και σάλπιγγες – φιλοξενεί δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς. Διαδραματίζοντας πολύ σπουδαίο ρόλο, αυτό το ευαίσθητο μικροβιακό οικοσύστημα επηρεάζει άμεσα τη φλεγμονή, την εμφύτευση, έμμεσα την ανάπτυξη του εμβρύου, τη διατήρηση της εγκυμοσύνης, ακόμη και τα ποσοστά ζωντανών γεννήσεων (live birth rates).
Εάν θέλουμε να μιλάμε για σύγχρονη διαχείριση της (υπο)γονιμότητας, η κατανόηση και η βελτιστοποίηση του αναπαραγωγικού μικροβιώματος δεν αποτελεί πλέον μία “προαιρετική” λεπτομέρεια. Γίνεται ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες που μπορεί να γείρει τη ζυγαριά στην επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Τι είναι το αναπαραγωγικό μικροβίωμα ή όπως το λένε αρκετοί το μικροβίωμα της γονιμότητας;
Το μικροβίωμα γονιμότητας αναφέρεται στην κοινότητα βακτηρίων, ζυμομυκήτων και άλλων μικροοργανισμών που ζουν κυρίως:
- Στον κόλπο
- Το ενδομήτριο (εσωτερική επένδυση της μήτρας)
- Το κανάλι του τραχήλου της μήτρας
- Τις σάλπιγγες (σε μικρότερες συγκεντρώσεις)
Ενώ μπορεί να υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες μικροβιακά είδη, μια οικογένεια παίζει κυρίαρχο προστατευτικό ρόλο: Lactobacillus.
Ένα υγιές μικροβίωμα γονιμότητας είναι συνήθως:
- Κυρίαρχο σε Lactobacillus (>90% του μικροβιακού φορτίου)
- Χαμηλή περιεκτικότητα σε παθογόνα ή προφλεγμονώδη βακτήρια
- Σταθερό και ανθεκτικό
Γιατί έχει σημασία για την εξωσωματική γονιμοποίηση;
Η επιτυχία της εμφύτευσης εξαρτάται από την υγεία του ενδομητρίου
- Η εμφύτευση ενός εμβρύου δεν αφορά μόνο την ποιότητα του εμβρύου.
- Ένα δυσβιοτικό (ανισόρροπο) ενδομητρικό μικροβίωμα μπορεί να οδηγήσει σε:
- Κακή δεκτικότητα του ενδομητρίου
- Υποκλινική φλεγμονή
- Τροποποιημένη ανοσολογική ανοχή
Μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες με ενδομητρικό μικροβίωμα που δεν κυριαρχούν οι λακτοβάκιλλοι μπορεί να έχουν χαμηλότερα ποσοστά εμφύτευσης και υψηλότερα ποσοστά αποβολών κατά την εξωσωματική γονιμοποίηση.
Χρόνια φλεγμονή χαμηλού βαθμού
- Το μη ισορροπημένο κολπικό ή ενδομητρικό μικροβίωμα μπορεί να τροφοδοτήσει:
- Απελευθέρωση κυτταροκινών
- Αυξημένη δραστηριότητα των κυττάρων NK της μήτρας
- Υποβέλτιστη ανάπτυξη του πλακούντα
Ακόμη και σε γυναίκες με φυσιολογικά έμβρυα, η φλεγμονή που συνδέεται με τη δυσβίωση μπορεί να μειώσει σιωπηρά την πιθανότητα επιτυχούς εγκυμοσύνης.
Επαναλαμβανόμενη αποτυχία εμφύτευσης (RIF) & αποβολή
- Πολλές ανεξήγητες αποτυχίες εξωσωματικής γονιμοποίησης ή επαναλαμβανόμενες αποβολές μπορεί να αφορούν μη διαγνωσμένες ανισορροπίες του μικροβιώματος.
- Οι εξειδικευμένες εξετάσεις μικροβιώματος γονιμότητας εντοπίζουν πλέον μοτίβα που ήταν προηγουμένως αόρατα στις συνήθεις εξετάσεις.
Τι μπορεί να διαταράξει το μικροβίωμα της γονιμότητας;
Διάφοροι παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν σε ανισορροπίες του μικροβιώματος:
- Επαναλαμβανόμενη χρήση αντιβιοτικών
- Ορμονικές διακυμάνσεις, που είναι ολοένα και πιο συχνές σε γυναίκες άνω των 40
- Χρόνιες κολπικές λοιμώξεις (Bαcterial Vaginosis)
- Ανεξέλεγκτη φλεγμονή ή αυτοάνοσο νόσημα
- Σεξουαλικές πρακτικές, ντους, ορισμένα προϊόντα υγιεινής
- Κακή υγεία του μικροβιώματος του εντέρου (άξονας εντέρου-αναπαραγωγικού συστήματος)
Testing & IVF Work-Ups
Σήμερα, η προηγμένη μοριακή διάγνωση (NGS – Next Generation Sequencing) μας επιτρέπει να:
- να ποσοτικοποιήσουμε με ακρίβεια τα επίπεδα των Lactobacillus
- να ανιχνεύσουμε παθογόνα βακτηρίων σε χαμηλά επίπεδα
- να αξιολογήσουμε τη μικροβιακή ποικιλομορφία και τους δείκτες φλεγμονής
Η εξέταση του μικροβιώματος γονιμότητας γίνεται απαραίτητο εργαλείο – ειδικά για τις γυναίκες με:
- Επαναλαμβανόμενες αποτυχίες εξωσωματικής γονιμοποίησης
- Πολλαπλές αποβολές
- Ανεξήγητη υπογονιμότητα
- Ενδομητρίωση ή αδενομύωση
Μπορεί να βελτιστοποιηθεί το μικροβίωμα πριν από την εξωσωματική γονιμοποίηση;
Απολύτως. Η πιο συχνή ερώτηση των ασθενών μου και η μονολεκτική απάντηση μου.
Εδώ είναι που η κλινική παρέμβαση συναντά την επιστήμη αιχμής. Με βάση το μοναδικό μικροβιακό προφίλ κάθε ασθενούς, ένα εξατομικευμένο πλάνο μπορεί να περιλαμβάνει:
- Στοχευμένα προβιοτικά πρωτόκολλα (π.χ. Femceive)
- Αντιφλεγμονώδη nutraceuticals (Fertilovit F ENDO)
- Αντιβιοτική ή αντιμυκητιασική θεραπεία εάν χρειάζεται
- Πρωτόκολλα αποκατάστασης του κολπικού μικροβιώματος
- Βελτιστοποίηση του μικροβιώματος του εντέρου (ο άξονας έντερο-μήτρα έχει μεγάλη σημασία)
Σε πολλές περιπτώσεις, ένα παράθυρο βελτιστοποίησης του μικροβιώματος 2-3 μηνών πριν από την εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τα αποτελέσματα.
Τι θέλω να θυμάστε
Το μικροβίωμα της γονιμότητας δεν αποτελεί πλέον δευτερεύουσα λεπτομέρεια.
Είναι ένας αθόρυβος ρυθμιστής της επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Εντοπίζοντας και αντιμετωπίζοντας έγκαιρα τη δυσβίωση, δεν βελτιώνουμε μόνο τα ποσοστά εμφύτευσης – μετατοπίζουμε τη φροντίδα γονιμότητας σε μια πραγματική ιατρική ακριβείας.
Καθώς η επιστήμη εξελίσσεται, είναι σαφές ότι το μέλλον της εξωσωματικής γονιμοποίησης ανήκει σε εκείνους που ενσωματώνουν τη βελτιστοποίηση του μικροβιώματος ως μέρος κάθε προσπάθειας για μωρό.