Μιτοχονδριακή ανεπάρκεια και πως επηρεάζει τη γονιμότητα

Fertility & IVFHarroula's Blogεξωσωματική γονιμοποίησηηλικίαΜιτοχόνδριαποιότητα ωαρίων

Με αυτό το άρθρο σας παρουσιάζω τη νέα μου υπηρεσία γονιμότητας “Gametes +” που στόχο έχει την βελτίωση της μιτοχονδριακής λειτουργίας με απώτερο σκοπό καλύτερους γαμέτες και πιο υγιή έμβρυα. Με τους ασθενείς μου στοχεύω πάντα στη βελτίωση της μοριακής γονιμότητας, καθώς πιστεύω πως αυτό αποτελεί όχι μόνο το απαραίτητο συστατικό για μία υγιή σύλληψη και εγκυμοσύνη αλλά για τη βελτίωση της συνολικής υγείας ενός οργανισμού, ορμονική ισορροπία και μακροζωία. Ιδιαίτερα σε ζευγάρια προχωρημένης αναπαραγωγικά ηλικίας, η ομαλή μιτοχονδριακή λειτουργία είναι πολύ σημαντική στην αναπαραγωγική τους δυναμική.

Τι είναι τα μιτοχόνδρια

Τα μιτοχόνδρια είναι κυτταροπλασματικά οργανίδια, ευρέως γνωστά ως τα «εργοστάσια παραγωγής ενέργειας» των κυττάρων. Πράγματι, ο κύριος ρόλος τους είναι η παραγωγή κυτταρικής ενέργειας που καθοδηγείται τόσο από το μιτοχονδριακό όσο και από το πυρηνικό DNA.  Αυτή η λειτουργία είναι τόσο σημαντική που τα μιτοχόνδρια μπορούν να καταλάβουν έως και το 25% του κυτταρικού όγκου.

Όπως αντιλαμβάνεστε, μία τέτοια ιδιότητα καθιστά τα μιτοχόνδρια απαραίτητα τόσο για την επιτυχή γονιμοποίηση των ωαρίων αλλά και τη σωστή εμφύτευση και περαιτέρω ανάπτυξη του εμβρύου.

Το μιτοχονδριακό DNA κληρονομείται αποκλειστικά από τη μητέρα. Το επίπεδο του μιτοχονδριακού DNA των ωαρίων είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή επαρκούς ενέργειας στο αναπτυσσόμενο έμβρυο ιδιαίτερα μέχρι το στάδιο ανάπτυξης της βλαστοκύστης.

Μιτοχόνδρια, γυναικεία γονιμότητα και σύλληψη

Σύμφωνα με μελέτες, η γονιμότητα και η πρώιμη εμβρυογένεση μπορεί να επηρεαστούν είτε από σημειακές μεταλλάξεις είτε από διαγραφές στο μιτοχονδριακό DNA, η συσσώρευση των οποίων μπορεί να σχετίζεται με τη γήρανση των ωοθηκών. Με λόγια απλά, μία γυναίκα προχωρημένης αναπαραγωγικά ηλικίας αναμένεται να ἐχει χειρότερη μιτοχονδριακή λειτουργία άρα και ωάρια χειρότερης ποιότητας εξαιτίας (και) αυτού.

Διαβάστε περισσότερα: Γηριατρική εγκυμοσύνη-τι είναι και τι πρέπει να προσέξετε

Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι η γήρανση των ωοθηκών μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα των ωαρίων στοχεύοντας κυτταροπλασματικά συστατικά συμπεριλαμβανομένων των μιτοχονδρίων. Ως εκ τούτου, η ποιότητα των μιτοχονδρίων στο ωάριο καθορίζει την ποιότητα του ωαρίου και, κατά συνέπεια, του αναπτυσσόμενου εμβρύου.

Για αυτό, ακόμα και αν κάποια ωάρια σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να φαίνονται μορφολογικά “καλά”, σε μοριακό επίπεδο μπορεί να μην είναι για αυτό και δεν εξελίσσονται σε υγιή έμβρυα.

Διαβάστε περισσότερα: Ποιότητα ωαρίων – τι πραγματικά σημαίνει

Μιτοχόνδρια και ανδρική υπογονιμότητα

Η μιτοχονδριακή δραστηριότητα φαίνεται να παίζει επίσης σημαντικό ρόλο σε πτυχές της ανδρικής γονιμότητας, από τη σπερματογένεση έως τη γονιμοποίηση. Επιπλέον, σε μοριακό επίπεδο, τα μιτοχόνδρια ρυθμίζουν διάφορες, ιδιαίτερα σημαντικές για την ανδρική αναπαραγωγή διαδικασίες, όπως:

• τη διαφοροποίηση των σπερματογονικών βλαστοκυττάρων
• την ανάπτυξη των σωματικών κυττάρων των όρχεων
• την παραγωγή τεστοστερόνης
• τη συμπύκνωση DNA του σπέρματος στην επιδιδυμίδα
• την ομοιόσταση των δραστικών μορφών οξυγόνου (ROS) και το οξειδωτικό στρες
• την αντίδραση ακροσώματος και τελική ενεργοποίηση στην γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα

Επομένως, η δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων στα σπερματοζωάρια μπορεί επίσης να είναι μία βασική αιτία ανδρικής υπογονιμότητας.

Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, η παθογένεση της σχετιζόμενης με τα μιτοχόνδρια υπογονιμότητας μπορεί να είναι άμεση μέσω βλάβης των γεννητικών κυττάρων ή έμμεση μέσω μειωμένης δράσης των γοναδοτροπινών.

Διαβάστε περισσότερα: Τι πρέπει να γνωρίζει κάθε άνδρας για το σπέρμα του

Μιτοχονδριακή ανεπάρκεια και παχυσαρκία

Ένας άλλος λόγος μιτοχονδριακής ανεπάρκειας είναι η παχυσαρκία. Λόγω της υπερβολικής πρόσληψης θρεπτικών συστατικών, ιδιαίτερα μέσα από μία ανθυγιεινή διατροφή με πρόχειρο φαγητό,  τα μιτοχόνδρια υπερφορτώνονται με λιπαρά οξέα και γλυκόζη, με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής του μορίου ακετυλ-CoA. Αυτό οδηγεί στην παραγωγή NADH στον κύκλο του Krebs, ο οποίος προάγει την άνοδο των ηλεκτρονίων που εισέρχονται στον μιτοχονδριακό διαμεμβρανικό χώρο και κατά συνέπεια την υπερπαραγωγή ROS που με τη σειρά τους οδηγούν σε οξειδωτικό στρες και ως εκ τούτου μιτοχονδριακή δυσλειτουργία.

Ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση σχετίζεται με φλεγμονώδη αντίδραση και οι δραστικές μορφές οξυγόνου (ROS) είναι εξαιρετικά προφλεγμονώδεις παράγοντες. Η χειρουργικά επιβεβαιωμένη ενδομητρίωση μπορεί να συσχετιστεί με μιτοχονδριακή δυσλειτουργία των κοκκιωδών κυττάρων των ωαρίων σε άτομα που υποβάλλονται σε IVF-ICSI για υπογονιμότητα, όπως αντανακλάται από τη μειωμένη παραγωγή ATP.

Μιτοχόνδρια και Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) είναι μια σύνθετη ορμονική διαταραχή σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και χαρακτηρίζεται από αναπαραγωγικές, ενδοκρινικές και μεταβολικές ανωμαλίες. Τα μιτοχόνδρια όπως είπαμε παίζουν βασικό ρόλο στην παραγωγή ενέργειας και η μιτοχονδριακή δυσλειτουργία σε κυτταρικό επίπεδο μπορεί να επηρεάσει τη μεταβολική ισορροπία. Η πρόσφατη ευρεία αποδοχή των λειτουργικών μιτοχονδριακών διαταραχών ως συσχετιζόμενου παράγοντα πολλών ασθενειών οδήγησε στην εκτίμηση ότι το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών σχετίζεται πράγματι και με μιτοχονδριακή δυσλειτουργία. Μελέτες που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια επιβεβαίωσαν ότι το αυξημένο οξειδωτικό στρες σχετίζεται με την εξέλιξη και τις σχετικές επιπλοκές του PCOS και πως υπάρχει σχέση μεταξύ και άλλων μιτοχονδριακών δυσλειτουργιών και PCOS.

Πως να βελτιώσεις τη μιτοχονδριακή λειτουργία για καλύτερη ποιότητα ωαρίων, καλύτερη σπερματογένεση, σύλληψη και εγκυμοσύνη.

Σύμφωνα με τα έως τώρα επιστημονικά δεδομένα, προκειμένου να βελτιώσετε την μιτοχονδριακή λειτουργία πρέπει να:

• Βελτιστοποιήστε την κατάσταση των θρεπτικών συστατικών μέσω της διατροφής για να περιορίσετε τη διαρροή οξυγόνου και ηλεκτρονίων υψηλής ενέργειας στο ETC (σύστημα μεταφοράς ηλεκτρονίων – δείτε τον πίνακα).
• Συμπληρώστε με θρεπτικά συστατικά που προστατεύουν τα μιτοχόνδρια από το οξειδωτικό στρες (Συμβουλευτείτε τον παρακάτω πίνακα).
• Μειώστε την έκθεση σε τοξίνες καθώς, λόγω της τεράστιας μεταβολικής τους δραστηριότητας, τα μιτοχόνδρια είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα. Αυτό ισχύει προφανώς για κάθε ασθένεια, αλλά ιδιαίτερα όσον αφορά την ανθρώπινη αναπαραγωγή, το θέμα αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία.
• Χρησιμοποιήστε θρεπτικά συστατικά που διευκολύνουν την παραγωγή μιτοχονδριακού ATP (Τριφοσφωρική αδενοσύνη: η άμεση πηγή ενέργειας που καταναλώνει το ανθρώπινο σώμα – Συμβουλευτείτε τον παρακάτω πίνακα)
• Καταναλώστε λιγότερες θερμίδες, χωρίς όμως να “χάνετε” στα απαραίτητα για τη γονιμότητα σας θρεπτικά συστατικά. Η μείωση των θερμίδων είναι μια πολύ γνωστή μέθοδος για τη μείωση της παραγωγής ελεύθερων ριζών και τη βελτίωση της μιτοχονδριακής λειτουργίας.
• Προσέξτε τα φάρμακα που καταναλώνετε (πίνακας φαρμάκων)
• Χτίστε μυϊκή μάζα. Ακόμη και ασθενείς με γνωστή υπάρχουσα μιτοχονδριακή βλάβη, όπως αυτή που συναντάται στη νόσο του Πάρκινσον, μπορούν να αυξήσουν την παραγωγή ATP μέσω προπόνησης ενδυνάμωσης.
• Ασκηθείτε συστηματικά. Η τακτική άσκηση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη λειτουργία των μιτοχονδρίων, ακόμη και καθώς μεγαλώνετε. Η αερόβια άσκηση είναι ιδιαίτερα καλή για την ενεργοποίηση του σώματος για τη δημιουργία νέων μιτοχονδρίων, καθώς και για τη βελτίωση της λειτουργίας τους.

Πίνακας φαρμάκων με αρνητική επίδραση στα μιτοχόνδρια:

• Ακεταμινοφαίνη
• Αντιβιοτικά
• Ασπιρίνη
• Ινδομεθακίνη
• Μεθαμφεταμίνη
• l-DOPA
• ΜΣΑΦ
• Στατίνες
• Αντικαταθλιπτικά SARIs

Πίνακας θρεπτικών συστατικών και σχετικών συμπληρωμάτων: